رویکرد آبشاری در مدیریت پروژه

یکی از مهم ترین دلایکی که باعث موفقیت کسب و کار ها می شود، انجام صحیح پروژه ها در موعد مقرر است که بدون صرف هزینه های اضافی انجام می گیرد. با توجه به اهمیتی که این موضوع دارد از شیوه های مختلفی برای ساماندهی و مدیریت پروژه ها استفاده می گردد. رایانیتا در این مقاله قصد دارد رویکرد آبشاری در مدیریت پروژه را بررسی کند. پس با ما همراه باشید تا در ادامه ی این مطلب به توضیح آن بپردازیم.

رویکرد آبشاری

یکی از رویکرد های خطی که در مدیریت پروژه استفاده می گردد، مدل آبشاری است. در این مدل نیاز های ذینفع و مشتری همان ابتدای پروژه جمع آوری می گردد و پس از آن برای به وجود آوردن نیاز ها در یک طرح به صورت پی در پی، برنامه ریزی می شود. علت نام گذاری مدل آبشاری این است که هر کدام از مراحل پروژه که طی می شود، به مرحله ی دیگری از پروژه سقوط می کنید و این مدل به طور ثابت همانند یک آبشار پایین می آید.

رویکرد آبشاری در مدیریت پروژه

یکی از روش های ساختار یافته و کامل که در بحث مدیریت پروژه از سال های قبل وجود داشته و بسیار موثر واقع شده است، رویکرد آبشاری است. به طور کلی برخی از صنایع وجود دارند که به صورت منظم از مدل آبشاری در پروژه هایشان استفاده می کنند.  برخی از این صنایع عبارت اند از: صنایع ساخت ساز، توسعه ی نرم افزار و فناوری و اطلاعات. با این وجود اما معمولا در زمینه های نرم افزاری از اصطلاح آبشار استفاده می شود.

به عبارت دیگر مدل آبشاری به چند بخش تقسیم شده است که از پایان یک بخش یا یک مرحله از پروژه برای ورودی بخش بعدی یا مرحله ی بعدی پروژه استفاده می شود. اگر به صورت خلاصه بخواهیم مدل آبشاری را تعریف کنیم باید بگوییم که در این مدل، هر مرحله به پایان می رسد سپس مرحله ی بعدی شروع می شود و نباید هیچ گونه تداخلی بین همه ی مرحله ها وجود داشته باشد. در سال های اخیر اگر چه مدل آبشاری نسبت به روش مدیریت چابک، محبوبیت خود را از است داده است اما هرگز نمی توانیم فرآیند متوالی ای که به صورت منطقی در این روش استفاده می کنیم را انکار کنیم.

این روش برای سازمان ها و پروژه هایی که به مهلت و مرحله دقیق، نیازدارند توصیه می شود و آن ها می توانند از این مدل بهره مند بگیرند. در ادامه ی این مطلب همراه ما باشید تا به مزیت های رویکرد آبشاری اشاره کنیم.

مزیت های اصلی برای استفاده از مدل آبشاری

رایانیتا در انتهای این مطلب قصد دارد همه ی مزایای رویکرد آبشاری را برای شما برشمرد. اما در همین قسمت نیز قصد داریم به برخی از مزایای آن مدل بپردازم:

1. اولین مزیت استفاده از مدل آبشاری این می باشد که به پروژه کمک می کند تا از طراحی دقیق برای برنامه ریزی اولیه پروژه و تمام مستندات پروژه برخوردار شوید. استفاده از این مدل برای تیم های بزرگی که در طی پروژه کارکنان را می یابند و کارکنانی را از دست می دهند نیز مناسب است.

2. از دیگر مزیت های استفاده از این روش این می باشد که ساختار اصلی مدل آبشاری بسیار منظم می باشد. گفته می شود بیشتر پروژه های بزرگ شامل مراحل دقیقی از مدیریت می شوند.

3. سومین مزیت مدل آبشاری این است که در این مدل، تغییراتی که به صورت اولیه در طرح اجرا می شود را، مجاز می دانند. البته این نکته را نیز باید بدانید که اگر بخواهید در آینده تغییراتی در طراحی ایجاد کنید این عمل بسیار دشوار است ولی مدل آبشاری برای اصلاحات اولیه که ممکن است در پروژه ایجاد شود، مناسب است. در حالت کلی استفاده از مدل آبشاری در مدیریت تغییرات پروژه به صورت قابل توجهی مناسب است.

در ادامه ی این مطلب می خواهیم به بررسی ابزار هایی که در مدل آبشاری مورد استفاده قرار می گیرد اشاره کنیم.

ابزارهای مورد استفاده در مدل آبشاری

در روش آبشاری، ابزاری که توسط مدیران پروژه بسیار مورد استفاده قرار می گیرد، نمودار گانت می باشد. شما می توانید با استفاده از نمودار گانت تمام وابستگی ها، وظایف فرعی، و تمام مراحل پروژه را زمان حرکت چرخه ی پروژه، متصور شوید.

فاز های مدل آبشاری

در قسمت بعدی ممکن است برای برخی افراد این سوال پیش بیاید که فازهای مدل آبشاری به چه صورت است. که در این قسمت می خواهیم به بررسی فاز های مدل آبشاری بپردازیم. پس همراه ما باشید.

طبق بررسی های به دست آمده رویکرد آبشاری حداقل 5 تا 7 فاز دارد که به صورت خطی دنبال می شود و اگر مرحله ی قبلی کاملا به پایان نرسیده باشد، مرحله ی جدید آغاز نمی شود. نام های متفاوتی برای این مراحل در نظر گرفته شده است اما وینستون رویس که مخترع آن است، این مدل را به صورت زیر تعریف کرده است:

مرحله ی اول: موارد مورد نیاز

اصلی ترین جنبه ی مدل آبشاری این است که در ابتدای پروژه نیاز های مشتری جمع آوری می گردد و اجازه ی برنامه ریزی تا مرحله ی بعدی و زمان تکمیل محصول داده می شود. در این مدل فرض بر آن گذاشته شده است که تمام نیاز ها را می توان در این مرحله جمع آوری کرد.

مرحله ی دوم: طراحی

در قسمت بعدی که مرحله ی طراحی است بهتر است این بخش به دو مرحله تقسیم گردد که شامل طراحی فیزیکی و طراحی منطقی است. از فاز های زیزینی که برای طراحی منطقی به آن اشاره می شود این است که راه حل هایی که به صورت ایده پردازی یا احتمالی و تئوری پردازی است. زیر فاز های طراحی فیزیکی هنگامی است که طرح های نظری و ایده ها تبدیل به مشخصات خاصی شوند.

مرحله ی سوم: اجرا

مرحله ی اجرا و پیاده سازی زمانی صورت می گیرد که برنامه نویسان تمام مشخصات فاز قبلی و نیازمندی ها جمع آوری کرده اند و آن ها را به کد واقعی تبدیل می کنند.

مرحله ی چهارم: تایید کردن صحت

زمانی این مرحله انجام می شود که محصول توسط مشتری بررسی می گردد و از تطابق محصول و نیاز های تعیین شده در اول پروژه اطمینان پیدا می کند. در واقع این مرحله با ارائه ی کالایی که تکمیل شده است به مشتری صورت می گیرد.

مرحله ی پنجم: نگهداری و تعمیر

در مرحله ی تعمیر و نگهداری، مشتری به صورت مرتب از محصول استفاده می نماید و ایرادات و ویژگی های نا مناسبی که در مراحل تولید رخ داده است را پیدا می کند. تیم تولید نیز وظیفه دارد این موارد را برطرف کند.

در قسمت بعدی قرار است به برخی از معایبی که مدل آبشاری دارد اشاره کنیم. پس در ادامه نیز همراه ما باشید تا برخی از آن ها بپردازیم.

معایب استفاده از روش آبشاری

استفاده از روش های آبشاری علاوه بر مزیت هایی که دارد، دارای معایبی نیز می باشد که در این قسمت به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.

1. ریسک بالا در اجرای مدل آبشاری:

در صورتی که در روش آبشاری، خطایی مشاهده شود یا آن که در قسمتی از پروژه نیاز به اعمال برخی تغییرات باشد، می بایست تمام مراحل اجرا شده برای پروژه از ابتدا صورت بگیرد. برای همین امر است که استفاده از این روش دارای ریسک شکست بالایی می باشد.

2. کل پروژه به فاز اول وابستگی دارد:

گفته می شود یکی از معایب رویکرد آبشاری این است که تمام مراحل پروژه به مرحله ی اول بستگی دارد و در صورتی که مرحله ی اول پروژه غلط یا ناقص انجام شود، تا انتهای پروژه مسیر اشتباه پیموده می شود. این مشکل در رویکرد آبشاری باعث شده است که مدل آبشاری مناسب پروژه های طولانی و پیچیده نباشد.

3. پایان هر مرحله نتیجه ی ملموسی به دست نمی آید:

لازم است در پروژه های بزرگی که اجرا می شود، نتایج هر فاز مشخص باشد. اما متاسفانه یکی از مشکلات رویکرد آبشاری این است که تا پایان فاز اجرایی پروژه یا در واقع تا پایان پروژه، نتیجه ای بدست نمی آید. بنابراین باتوجه به این دلایل ممکن است رویکرد آبشاری برای برخی از پروژه ها مناسب نباشد.

در قسمت بعد قرار است راجع به کاربرد های روش آبشاری صحبت شود. پس همراه ما باشید.

کاربرد رویکرد آبشاری در مدیریت پروژه

همان طور که در قسمت قبلی به آن اشاره شده است، در توسعه ی نرم افزار ها بیشتر از متد آبشاری استفاده می شود. در حالت کلی از این رویکرد برای پروژه های زیر استفاده می شود:

• پروژه های ساده و کوتاه
• پروژه هایی که به منابع مشخصی نیاز دارند.
• پروژه هایی که توسط منبع های متغیر به جمع آوری مستندات دقیق می پردازد.

رویکرد چابک

رویکرد چابک نیز یکی از روش های مدیریت پروژه است. این روش برخلاف رویکرد آبشاری است. این روش سرعت و انعطاف زیادی دارد. برای شروع این روش نیاز به جمع آوری اطلاعات زیادی نمی باشد.

کلام آخر

در این مقاله سعی شده است تا به بررسی مزایا و معایب رویکرد آبشاری در مدیریت پروژه پرداخته شود. شما می توانید با استفاده از این روش ها به صورت گوناگونی در مدیریت پروژه ی خود از آن استفاده کنید.