نحوه ترسیم DFD برای پایگاه داده

در این مقاله از رایانیتا می خواهیم به بررسی نحوه ترسیم DFD برای پایگاه داده بپردازیم. DFD اولین بار توسط De Marco در سال ۱۹۷۸، و پس از آن توسط Sarson & Gane در سال ۱۹۷۹ معرفی شد. نحوه ترسیم DFD برای پایگاه داده در زمینه منابع انسانی بسیار اهمیت دارد. یکی از دلایل استفاده از آن این است که بر خلاف فلوچارت ها چندین عمل و پردازش را به صورت همزمان و شبکه ای نشان می دهد. با ما در ادامه مقاله نحوه ترسیم DFD برای پایگاه داده همراه باشید.

DFD مخفف Data Flow Diagram است و به طرح‌هایی اطلاق می‌شود که برای نمایش جریان داده‌ها در یک سیستم استفاده می‌شود. DFD‌ها به عنوان ابزاری مفید در تحلیل و طراحی سیستم‌های اطلاعاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نمودارها به صورت گرافیکی ترسیم می‌شوند و نشان می‌دهند که چگونه جریان داده‌ها در سیستم است. اصولا در یک DFD، یک سیستم به عنوان یک فرایند نشان داده می‌شود و جریان داده‌ها بین اجزای آن مانند ورودی‌ها، خروجی‌ها و فرایندها را نمایش می‌دهد.

تعریف کلی DFD

تمامی سیستم ها ورودی هایی را دریافت کرده و به خروجی تبدیل می کنند. یکی از مواردی که نشان دهنده یک سیستم ایده آل است این است که آن سیستم بدون نیاز به تصمیم گیری انسانی خودش را بازتنظیم کند. برای مثال می توان به شرکت تولیدکنندگان لباس اشاره کرد. در این شرکت ها معمولا لباس ها به یک رنگ همانند سفید تولید می شوند. این لباس ها در انبار ها نگه داری می شوند. این شرکت ها با استفاده از سیستم هوشمندی که ایجاد کرده اند تقاضای بازار را فهمیده. پس از درک تقاضای بازار قبل از وارد کردن اجناس به داخل بازار با توجه به تقاضا های موجود برای رنگ ها، آن ها را رنگ آمیزی می کنند.

یکی از مواردی که کمتر به آن توجه می شود وجود زیر سیستم هاست. هر سیستم دارای یک سری زیر سیستم است. این زیر سیستم ها معمولا به هم پیوسته هستند. در یک سازمان یا ارگان این زیرسیستم ها و سیستم ها و ارتباطات میان آن ها با روش هایی به صورت گرافیکی نمایش داده می شوند. این روش های گرافیکی به ما در شناسایی مرز های این سیستم ها و همچنین اطلاعات موجود در آن ها کمک بسیاری می کنند. نمودار جریان داده ه ای یا Data Flow Diagram که به اختصار DFD گفته می شود، یکی از این روش ها می باشد.

دلایل استفاده از DFD

دیاگرام جریان داده (Data Flow Diagram) توانایی ترسیم جریان اطلاعات مربوط به هر فرآیند یا سیستم را داراست. این این دیاگرام ها برای نشان دادن ورودی داده‌ها، خروجی‌ها، نقاط ذخیره‌سازی و مسیرهای بین هر مقصد، از نمادهای مشخص مانند مستطیل، دایره و پیکان به علاوه برچسب‌های کوتاه نوشتاری استفاده می‌شود. همین امر سبب راحتی کار با این نوع داده های گرافیکی می باشد. یکی از اصلی ترین دلایل استفاده از آن ها نیز همین سادگی کار با آن هاست. از این دیاگرام ها می‌توان برای تجزیه و تحلیل سیستم موجود یا مدل‌سازی سیستم جدید استفاده کرد.

یکی از قابلیت های جذاب دیاگرام جریان داده، بیان موارد دشوار به صورت تصویری است که درک آن ها را ساده می کند. این ساده سازی برای ارائه مطالب به افراد فنی و غیر فنی هر حوزه بسیار کاربردی است. به همین دلیل است که دیاگرام جریان داده پس از این همه سال همچنان در میان سازمان ها و ارگان ها بسیار محبوب است.

عناصر اساسی در DFD

دیاگرام جریان داده شامل چهار عنصر اصلی است که وجود آن ها در دیاگرام ها به نوعی ضروری و مهم است:

موجودیت ها: این عنصر به طور معمول به صورت خارجی است. یعنی بیرون از سازمان وجود دارد مانند: مشتری، مثلا مشتری یک درخواست دارد و تمام فرآیندها در سازمان به مشتری ختم می شود.
پردازش (فرآیند): می توانند نشان دهنده ی کل سیستم باشند و با اسم یا صفت نشان داده میشوند (مثل نمودار محتوایی) و میتوانند یک سیستم فرعی باشند و با اسم یا صفت نشان داده میشوند(سیستم حقوق دستمزد، پاداش، حضور و غیاب مربوط به سیستم اصلی منابع انسانی). همچنین می توانند به صورت فعالیت هایی که انجام می شوند باشند که به صورت فعل نشان داده می شوند.
انبار داده ها: با یک اسم نشان داده می شوند که داده ها را توصیف می کند و نشان می دهد که یک سری داده ها ذخیره می شوند(مثل اطلاعات دانشجویان، اساتید، ثبت نام، بیماران و …) و معمولا با حرف D نشان داده می شود.
جریان داده ها: نشان دهنده ی حرکت داده ها از یک شخص، مکان ،یا یک چیز است که رابطه ی بین موجودیت ها و فرآیند ها را نشان می دهد و به صورت یک سری اسامی است . داده ایی را که حرکت می کند را توصیف می کند، جهت فلش جهت حرکت داده را نشان می دهد.

در دنیا امروزه شیوه تبلیغات به کلی دست خوش تغییر شده اند. یکی از مسائلی که می توانید به شما در فروش بیشتر کمک کند، ریتارگتینگ یا ریمارکتینگ است. پیشنهاد می کنیم جهت کسب اطلاعات بیشتر در این مورد مقاله زیر را از دست ندهید.

فروش بیشتر با ریتارگتینگ یا ریمارکتینگ

انواع نمودار های DFD

نموادر های جریان داده به نوع منطقی و فیزیکی تقسیم می شوند:

1- نمودار جریان داده منطقی (Logical DFD):

به کسب و کار و چگونگی کار آن پرداخته و کاری به روش ساخت و پیاده سازی سیستم ندارد. این نوع از نمودارهای DFD رویدادهای اصلی کسب و کار و داده های ورودی و خروجی آن ها را نشان می دهد.

۲- نمودار جریان داده فیزیکی (Physical DFD)

به چگونگی پیاده سازی سیستم که شامل ترکیب سخت افزارها، نرم افزارها، پرونده ها و افراد می باشد، می پردازد. یکی از مواردی که باید بدانید این است که در توسعه ی سیستم های جدید، ابتدا سیستم فعلی با یک سیستم منطقی نمایش داده می شود و در ادامه عناصر سیستم جدید به آن اضافه می شود. یک مدل منطقی جدید برای سیستم جدید به دست می آید. در نهایت بهترین روش برای ارائه به فیزیکی است. اما نباید از کمک هایی که DFD های منطقی به طراحان می کنند غافل شویم. برای مثال می توان گفت که DFD منطقی به طراحان در این زمینه ها کمک می کند:

مواردی که باید در سیستم وجود داشته باشند.
اطلاعاتی که باید وارد سیستم شوند چه اطلاعاتی هستند.
انواع پردازش های لازم که باید بر روی سیستم اجرا شوند.
انواع خروجی های حاصل شده از سیستم.

از موارد گفته شده می توان این نتیجه را گرفت که مدل منطقی در نحوه پیاده سازی سیستم دخالتی ندارد. مدل منطقی فقط به نام داده هایی که در جریان هستند اشاره می کند. اما در مدل های فیزیکی نحوه ی گردش داده نیز شرح داده می شود. بد نیست که اطلاعاتی را که مدل فیزیکی در اختیارمان می گذارد را هم بررسی کنیم:

نمایش و بررسی نحوه ی پیاده سازی ورود و خروج داده
بررسی دستور یا افدام پایگاه داده مانند خواندن، حذف، ایجاد یا به روز رسانی
نمایش و بررسی ورود و خروج داده ها میان سیستم های مختلف با استفاده از شبکه

با توجه به موارد گفته شده برای طراحی انواع سیستم های جدید باید در ابتدا به طراحی مدل منطقی بپردازیم و سپس با استفاده از داده های به دست آمده از آن به سمت طراحی مدل فیزیکی قدم برداریم.

مراحل ترسیم DFD

در ابتدا باید به رسم نمودار محتوایی بپردازیم.
پس از تکمیل رسم نمودار محتوایی باید به سراغ رسم نمودار سطح صفر بپردازیم. (در این سطح Entities و تک تک فرآیند های اصلی شناسایی می گردد و به لحاظ ترتیب منطقی شماره گذاری میگردد)
رسم نمودار سطح یک Create a child diagram: منظور از این قسمت رسم نمودار های فرعی است. در نمودار DFDبه مرحله ای باید برسیم که تک تک فرآیند ها و فعالیت ها به صورت فقط یک فعالیت و عمل مشخص، جزئی سازی شوند. دلیلی که به این بخش بندی می پردازیم ساده سازی فرآیند است.
ایجاد جریان اطلاعات نمودارها: به دلیل این که سطح بندی به صورت صحیح انجام شود و نمودار ترسیم گردد. به تهیه فهرست و لیستی از فعالیتهای سازمانی که قرار است طراحی کنیم می پردازیم. همچنین به بررسی چگونگی مبادله فعالیت ها و فرآیند ها واین که ارتباط آنها با External Entities به چه صورت است می پردازیم. پس از بررسی های لازم باید بدانیم که این موارد از کجا شروع و به کجا ختم می گردد. ما باید قبل از شروع رسم نمودار به جمع آوری اطلاعات بپردازیم و فرآیند ها و Entities را بشناسیم. همچنین فهرست آن را تهیه و روابط آن ها را مشخص و آماده کنیم. شما باید بدانید که طراحی این نمودار ها باید یک کار مستمر باشد.

پس از انجام مراحل گفته شده باید شکل شما به صورت شکل زیر باشد: ( یک مثال است)

خطاها و اشتباهات در نمودار جریان داده ها

در رسم این نمودارها باید تا حد امکان از وجود اشتباهات پرهیز کرد. یک اشتباه کوچک می تواند به معنای خراب شدن کل نمودار باشد. چرا که تمام سیستم ها و زیر سیستم ها در این نوع از نمودار ها و دیاگرام ها به هم مرتبط هستند. لیستی از نکات مهم برای پرهیز از اشتباهات تهیه کرده ایم. این لیست به شرح زیر است:

به لحاظ منطقی جریان اطلاعات نمی تواندصرفا وارد یک فرآیند شود چرا که لزوما باید اطلاعات خارج هم شود.
برعکس آن هم نمی تواند رخ دهد یعنی فرآیندی که هیچ اطلاعاتی وارد نمی شود اطلاعات خارج شود.
اشتباه بعدی به این صورت است که موجودیت های خارجی به صورت مستقیم به هم ارتباط پیدا می کنند.
بین دو data store هم نمی تواند ارتباط مستقیم وجود داشته باشد.
اشتباه در عدم Label گذاری و نام گذاری فرآیند هاو عدم نوشتن اسم و فعل و صفت در جاهای درست خود.
افزایش تعداد فرآیند ها که موجب پیپچیدگی نمودار می شود.
روابط منطقی بین فرآیند ها

امروزه با پیشرفت تکنولوژی هوش مصنوعی در تحول تجارت الکترونیک تاثیر بسیاری داشته است. پیشنهاد می کنیم جهت آشنایی با روش های این تحول سری به مقاله زیر بزنید.

7 روش تحول تجارت الکترونیک

سخن پایانی

امیدواریم که از خواندن مقاله نحوه ترسیم DFD برای پایگاه داده لذت برده باشید. فراموش نکنید که هرگاه به یک فرآیند پیچیده برخورد کردید و قصد توضیح آن را به افرادی که از آن اطلاعی ندارند داشتید. حتما به سراغ دیاگرام ها بروید که کارتان را بسیار ساده می کنند. خوشحال می شویم نظرات و تجربیات خود را در زمینه دیاگرام ها با ما در قسمت نظرات در میان بگذارید. شاد و موفق باشید!